* انگیزه و رفتار مصرف کنندگان موادمخدر ، در قالب 5 اُلگوی متمایز از هم ، قابل تشخیص است:

1- استفاده از موادمخدر برای کسب تجربه: فردی که دوباره به منظور کسب تجربه ، موادمخدر مصرف می کند و ممکن است هرگز آن را تکرار نکند.

2- استفاده از موادمخدر به منظور تفریح و برقراری ارتباط گروهی: فرد ، فقط هنگامی که در میان دوستان و جمع آشنایان است ، آن را مصرف می کند. استفاده از آن در بین چنین افرادی ، اشتراک آنها را بیشتر و روابط میان اعضاء را تقویت می نماید.

3- استفاده از موادمخدر ، تحت فشار موقعیتی: استفاده از این مواد ، زیر فشار موقعیتی خاص آغاز می شود ، مثلاً برای بیداری در یک موقعیت حساس یا تحت فشار گروه همسالان ، فرد ممکن است مجبور به استفاده از مواد شود.

4- استفاده از موادمخدر از روی عادت: کسانی که پس از مدتی دراز به مصرف موادمخدر عادت پیدا می کنند و آن را به طور منظم مصرف می کنند.

5- استفاده از موادمخدر ، از روی اضطرار: فرد به دفعات زیاد ، مواد را مصرف می کند و بدون مصرف مواد مخدر ، قادر به زندگی نیست و از لحاظ جسمی و روحی ، وابسته به موادمخدر است.

* عوامل فردی تاثیرگذار بر اعتیاد و مصرف مواد مخدر:

1- اگر مصرف دارو برای انسان ، مثبت باشد ، یعنی شخص از مصرف دارو احساس لذت جسمی و روحی ببرد ، برای کسب لذت مجدد ، سعی می کند روزهای دیگر به هر طریقی و از هر راه ، مقداری مواد مخدر به دست آورده تا مصرف کند.

2- اگر نتیجه منفی باشد ، ممکن است با اولین بار مصرف ، حالش به هم خورده ، دیگر به فکر تجربه مصرف نیفتد و هیچ وقت به دنبال مواد مخدر نرود. متاسفانه درصد اینگونه افراد خیلی کم است.

3- کنجکاوی: عده ای در مجالس دوستان از روی کنجکاوی به مصرف مواد مخدر روی می آورند وکم کم معتاد می شوند.

4- مسائل و مشکلات روانی و فردی: گاهی افراد در جهت فراموش کردن مشکلات ، به سمت مصرف مواد مخدر روی می آورند.

* عوامل خانوادگی:

1- زمینه های خانوادگی: تولد و پرورش در خانواده های معتاد و عادی بودن مصرف مواد مخدر در این خانواده ها ، زمینه ای مساعد برای روی آوردن جوانان و نوجوانان به مصرف مواد مخدر است.

2- فقر مادّی خانواده: اغلب معتادان هر جامعه را افراد فقیر تشکیل می دهند ، مثلاً افرادی که در محله های شلوغ و پرجمعیت شهرهای تجاری و صنعتی زندگی می کنند. البته نمی توان گفت میان فقر و اعتیاد رابطة مستقیم وجود دارد ، چون در هر جامعه عدة زیادی از مردم فقیرند ولی معتاد نیستند ، لذا عواملی که این افراد را به این راه می کشاند ، یکی محرومیتهای ناشی از فقر است ، زیرا این افراد تنها راه فرار از ناراحتی ها را ، مصرف مواد مخدر می دانند. عامل دیگر این است که تولید کنندگان سعی می کنند عوامل توزیع را از این گونه افراد انتخاب کنند ، چون اولاً به علت فقر ، تخصص و حرفه ای ندارند و ثانیاً فقر آموزشی که خود از فقر خانوادگی ناشی می شود ، علت دیگری در این راه است.

3- ستیزه جویی والدین و اختلافات خانوادگی: در این خصوص هر میزان اختلافات خانوادگی بیشتر باشد ، احتمال گرایش به مواد مخدر و اعتیاد بیشتر خواهد بود.

4- رفاه اقتصادی خانواده: در برخی موارد ، ثروت فراوان و درآمد بالای اقتصادی ، زمینه را برای گرایش به سمت اعتیاد و مصرف مواد مخدر ، هموار می سازد.

* عوامل اجتماعی:

1- در دسترس بودن مواد مخدر: یکی از مهمترین عوامل اعتیاد ، در دسترس بودن آن است ، چون چیزی که به آسانی در اختیار مردم قرار گیرد ، گرایش به آن آسان تر صورت می گیرد.

2- نابرابری های اقتصادی و شکافهای طبقاتی: پدیدة شکافهای طبقاتی در هر جامعه ای زمینه ای مناسب برای تکوین و پیدایش کجرفتاری و ناهنجاری به شمار می رود.

3- بیکاری: پدیدة بیکاری به مثابه یک معضل اجتماعی ، زمینه مناسب و مساعدی برای تکوین انواع کجروی ها و انحرافات اجتماعی است و افراد بیکار با حضورشان در اماکن عمومی و اجتماعی ، اقدام به فروش و مصرف مواد مخدر می کنند.

4- توسعة لجام گسیختة صنعت: اگر در جامعه ای رشد صنعت به سرعت افزایش یابد و درآمد ناشی از این صنعت به طور عادلانه توزیع نگردد و کارکنان برای ادارة زندگی خود مجبور باشند ساعات بیشتری را به کار مشغول شوند ، خود به خود ، به خستگی جسمی و روحی آنها منجر شده و ناگزیر می شوند این خستگی را از طریق مصرف مواد مخدر برطرف نمایند.

5- فشارهای روانی و استرس:

الف ) عوامل روانی ، شامل برخوردهای تحقیرآمیز/ توهین/ سرزنش/ خُرد کردن شخصیت جوانان/ احساس تنهایی/ غربت/ سرخوردگی/ وحشت و نگرانی از آینده.

ب ) افزایش جمعیت/ نابرابری در تغذیه/ بهداشت/ آموزش و پرورش(تربیت)/ مسکن و زندگی در محله های شلوغ و کثیف.

ج ) نابسامانی های اجتماعی و سیاسی شامل: احساس عدم امنیت/ فقدان عدالت اجتماعی و سیاسی/ محروم بودن جوامع بشری از آزادی های فردی و اجتماعی/ سرکوب خواستهای مشروع جوانان/ عدم تساوی حقوق اجتماعی/ سرخوردگی های اجتماعی و محیطی/ زدن برچسب ناروا و اهانت آمیز به جوانان./ 65.76.73.82.69.90.65.45.78.65.83.73.82.90.65.68.69.72